Contents
Burun tutulması nədir?
Burun tutulması, burun boşluqlarında hava axınının qismən və ya tam şəkildə məhdudlaşmasıdır. Bu vəziyyət tənəffüs çətinliyi, yuxu pozuntuları və həyat keyfiyyətində azalmaya səbəb ola bilər. Problemin şiddəti və səbəbi yaş qrupuna, mövsümə və fərdi tibbi tarixçəyə görə dəyişir.
Burun tutulması, tək burun dəliyində və ya hər iki dəlikdə eyni anda baş verə bilər. Daimi və ya aralıqlı xarakter daşıyır. Həkim müdaxiləsi tələb edən hallarda səbəb adətən struktur və ya iltihabi dəyişikliklərdir.
Burun tutulmasının əsas səbəbləri nələrdir?
Burun tutulmasının səbəbləri fərqli xəstəlik və şəraitlərlə bağlıdır. Ən çox rast gəlinən səbəblər aşağıdakılardır:
- Allergik rinit: Polen, toz, heyvan tükü kimi allergenlər burun selikli qişasında ödem və sekresiya artımına səbəb olur.
- Yoluxucu xəstəliklər: Virus mənşəli soyuqdəymə və qrip zamanı burun tutulması tez-tez görülür.
- Burun əyrilikləri (septum deviasiyası): Burun boşluğunun orta hissəsindəki qığırdaq və sümüyün əyilməsi burun tıxanıqlığına səbəb ola bilər.
- Burun polipləri: Kronik iltihab səbəbilə yaranan bu yumşaq toxuma törəmələri burun boşluğunu daraldır.
- Sinüzit: Üst tənəffüs yollarında bakterial və ya virus mənşəli infeksiyalar nəticəsində burun ətrafı ciblərdə irin və ödem yığılması ilə xarakterizə olunur.
Bu səbəblər arasında fərq qoymaq üçün rinoloji müayinə və əlavə görüntüləmə testləri tələb oluna bilər.
Uşaqlarda burun tutulması niyə olur?
Uşaqlarda burun tutulması ən çox adenoid toxumasının böyüməsi, tez-tez keçirilən virus infeksiyaları və allergik faktorlarla əlaqəlidir. Kiçik yaşlı uşaqlarda bu hal daha sıx müşahidə olunur, çünki onların burun strukturları daha dar və həssasdır.
Adenoid hipertrofiyası zamanı arxa burun keçidləri tıxanır və uşaq tənəffüs zamanı ağızdan nəfəs almağa başlayır. Bu, həm yuxu keyfiyyətinə, həm də nitq inkişafına mənfi təsir edir.
Allergik rinit hallarında isə ətraf mühit faktorlarına qarşı burun selikli qişasında reaksiya yaranır. Bu reaksiyalar zamanı histamin ifraz olunur və bu da tutulmaya səbəb olur.
Uşaqlarda burun tutulması əlamətləri
Uşaqlarda burun tutulması aşağıdakı əlamətlərlə özünü göstərir:
- Ağzı açıq yatmaq
- Burunla nəfəs almaqda çətinlik
- Gecə xoruldamaq
- Yuxusuzluq və əsəbilik
- Nitq pozuntuları
Bu əlamətlər davamlıdırsa, adenoid və ya anatomiya ilə əlaqəli problemlər ehtimalı yüksəkdir.
Uşaqlarda burun tutulmasının müalicəsi necə aparılır?
Uşaqlarda burun tutulmasının müalicəsi səbəbdən asılıdır. Əgər səbəb allergikdirsə, müalicəyə allergik komponentlərin aradan qaldırılması və antihistaminik dərmanlarla başlanılır. Virus infeksiyası səbəbindən yaranan tutulmalarda simptomatik dəstək kifayətdir.
Adenoid böyüməsi və ya burun polipləri varsa, cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər. Xroniki sinüzit hallarında uzunmüddətli antibiotik müalicəsi və nazal kortikosteroidlər tətbiq olunur.
Uşaqlar üçün burun yuma məhlulları və duzlu su spreyləri də istifadə oluna bilər. Ancaq burun tıxanıqlığı 7 gündən artıq davam edirsə, mütləq həkimə müraciət edilməlidir.
Burun tutulmasına çarə nədir?
Burun tutulmasına çarə burun tutulmasının səbəbinin düzgün müəyyənləşdirilməsindən asılıdır. Problemin mənbəyi anatomik, infeksion və ya allergikdirsə, müalicə ona uyğun aparılmalıdır.
Allergik tutulmalarda dərman müalicəsi effektiv olur, lakin müalicənin təsiri yalnız allergenlərdən uzaq qalmaqla uzunmüddətli davam edə bilər. Anatomik problemlər isə cərrahiyyə ilə düzəldilə bilər.
Virus infeksiyası nəticəsində yaranan burun tutulmaları əksər hallarda öz-özünə keçici olur. Ancaq əgər tutulma davam edərsə, əlavə tibbi müayinə tələb oluna bilər.
Burun tutulmasını necə açmaq olar?
Burun tutulmasını açmaq üçün səbəbdən asılı olaraq fərqli üsullar istifadə olunur. Ən sadə və təsirli üsullardan biri izotonik duzlu su ilə burun boşluğunun yuyulmasıdır. Bu metod selik axıntısını azaldır və selikli qişanın təmizlənməsinə kömək edir.
Əgər tutulma allergik səbəblərlə əlaqəlidirsə, antihistaminik dərmanlar və kortikosteroid burun spreyləri effektiv nəticə verir. Xroniki hallarda həkimə müraciət olunaraq daha dərin müayinə və spesifik müalicə planı tələb olunur.
İsti buxar inhalasiyası bəzi xəstələrdə müvəqqəti rahatlıq verir, lakin uzunmüddətli təsir təmin etmir. Damar daraldıcı burun spreylərinin 3-5 gündən artıq istifadəsi rebound rinit adlanan yeni tutulma dalğasına səbəb ola bilər.
Burun tutulması hansı problemlərə yol açır?
Burun tutulması uzunmüddətli davam etdikdə aşağıdakı fəsadlara səbəb ola bilər:
- Yuxu apnesi və xroniki yorğunluq
- Ağızla nəfəs alma vərdişi
- Sinüzit və orta qulaq infeksiyaları
- Qoxu və dad duyğusunda azalma
- Uşaqlarda nitq və üz skeleti inkişafında ləngimə
Bu problemlərdən qorunmaq üçün erkən diaqnoz və səbəbə yönəlik müalicə zəruridir.
Hamiləlik zamanı burun tutulması
Hamiləlik zamanı burun tutulması hormonal dəyişikliklərə bağlı olaraq tez-tez müşahidə olunur. Estrogen və progesteron hormonlarının təsiri ilə burun selikli qişası şişir və burun tıxanıqlığı yaranır.
Bu tip burun tutulması “gestational rhinitis” adlanır və adətən doğuşdan sonra öz-özünə keçib gedir. Lakin bu dövrdə dərman istifadəsi məhdud olduğu üçün alternativ üsullara üstünlük verilməlidir.
Hamilə qadınlar üçün təhlükəsiz olan izotonik məhlullar və burun yuma metodları ən uyğun yanaşmadır. Əgər tutulma nəfəs çatışmazlığı yaradırsa və ya yuxu pozuntusuna səbəb olursa, həkimə müraciət edilməlidir.
Hansı hallarda burun tutulması təhlükəlidir?
Burun tutulması aşağıdakı hallarda tibbi təciliyyət yarada bilər:
- Yenidoğulmuşlarda 24 saat ərzində burunla nəfəs almama
- Burun tutulması ilə birlikdə yüksək qızdırma və üz nahiyəsində ağrı
- Dərman istifadəsinə baxmayaraq 10 gündən artıq davam edən tutulma
- Tez-tez təkrarlanan sinüzit və qulaq iltihabları
- Burun qanaması ilə müşahidə olunan tutulmalar
Bu simptomlar müşahidə olunursa, QBB mütəxəssisi tərəfindən müayinə zəruridir.
